Gołoborze

[Góry Świętokrzyskie 15.03.2007 część 4]

Przez chwilę stał tam u wejścia na gołoborze…. Gładkie bloki olbrzymich złomów kwarcytu iskrzyły się w słońcu ziarnistym szkliwem… Stare jodły rzucały cień na połowę urwiska.
– Stefan Żeromski, Popioły.

Gołoborze, to nie fragment modlitwy błagalnej „goło mi Boże”, ale „gołe od boru”, czyli łyse po prostu obszary rumoszu skalnego zalegającego grzbiety i zbocza górskie.

Na skutek zmian temperatury w okolicach zera, rozsadzane są bloki skalne, piaskowce kwarcytowe na coraz mniejsze części. Ale nie, nie, nie dzieje się to podczas normalnej zimy, kiedy to grunt zdąży przemarznąć do głębokości kilkudziesięciu centymetrów zaledwie. W Górach Świętokrzyskich obszary te powstały w czasie zlodowacenia, gdy Łysa Góra i Łysica wystawały niczym wyspy ponad bezkresne morze lodowca.

Oscylujące wokół zera, trwające tysiące lat wahania temperatury dały efekt powstania gołoborza, który teraz może cieszyć nasze oczy. Malowniczego pola kamieni pośród Puszczy Jodłowej.

Kiedyś mogłem pospacerować po całym gołoborzu. Teraz postawiona jest tam platforma widokowa, skutecznie zabezpieczająca stok przed inwazją turystów, łamiących sobie na nim nogi.

Gołoborze utworzone jest z dość dużych głazów, a miąższość jego sięga 4 metrów. Nic dziwnego, że nie może tutaj powstać gleba, bo cała materia organiczna wypłukiwana jest przez wodę.

Jednak na jego brzegach gromadzą się stopniowo liście, przewrócone drzewa i następuje bardzo powolny proces zarastania gołoborza. Prym wiedzie tutaj jarzębina, której system korzeniowy potrafi sobie poradzić z takim kamiennym, dziurawym podłożem.

Jak widać na zdjęciu gołoborze pomału, ale nieustająco zarasta. Proces wkraczania roślinności i lasu jest powolny, ale nieuchronny. To zjawisko unikatowe w skali europejskiej, że jeszcze nie zarosło.

Gołoborza w Polsce występuję również w Karkonoszach

na Babiej Górze,

W Górach Kaczawskich, na dawnym wulkanie Ostrzycy Proboszczowickiej, gołoborze bazaltowe

no i na Ślęży, choć tam las wkroczył na całego

i w Tatrach, gdzie z uwagi na klimat tworzą się aż do chwili obecnej,

i pewnie w wielu jeszcze miejscach w Polsce i na świecie.